Pagina 4 van 10 pagina's ‹ First < 2 3 4 5 6 > Last ›
#267 OOK
(Trap, model ‘Kleine Wilde’, gemaakt door mij dus, gefotografeerd door Edwin Roelofs.)
Vandaag moet ik helaas denken aan mijn trappen. Dat komt door een expositie in museum Voorlinde in Den Haag. Meestal negeer ik met succes elke gedachte aan een dik jaar hangende trappen solderen en er met tule treden in vastnaaien.
M’n eerste onbegaanbare trap maakte ik in het tweede jaar van de Willem de Kooning avondacademie, in 1996. Jaren na m’n afstuderen voltooide ik het project door in Pand Paulus (Schiedam) een zaal te vullen met hangende trappen van tule die bij het passeren licht bewogen (2011).
Het was m’n lievelingsproject. Ik maakte er een boekje bij: ‘Kleine catalogus van grote dingen.’ Nu zou het gebeuren! Er kwam een mevrouw kijken van kunstcentrum Witte de With en… Nou ja, niks.
Een jaar na de expo appte een bevriende collega me uit Londen. Raad eens wat ze daar in Tate Modern gezien had? Goddomme! Een hangende trap van tule, gemaakt door een Koreaanse kunstenaar. Veel groter dan m’n grootste trap, verder precies hetzelfde, zij het dat hij er een ander verhaal bij had dan ik. Dat van hem gaat over culturele identiteit, dat van mij over de onmogelijkheid terug naar huis te gaan.
(Trappen gemaakt door mij. Onder meer een grote statige. Foto: Edwin Roelofs.)
Daarna knapte ik af op conceptuele kunst en ging ik verder met tekenen en schilderen. Eigen handschrift. Dat is altijd van jezelf, nietwaar? Maar o, o, de zak en de as.
Ineens was ik als de man die tijdens z’n krijgsgevangenschap een uitvinding gedaan had. H.J. A. Hofland, gelauwerd ‘journalist van de [vorige] eeuw,’ berichtte over hem in NRC. Een Britse ingenieur die z’n gevangenschap tijdens WO I goed besteed had door het bedenken en uitwerken van een apparaat dat het huishouden aanzienlijk zou verlichten.
Eenmaal vrij en thuis, haastte hij zich er z’n dochter over te vertellen. ‘Het is iets met een zuigmond en een slurf en je hoeft nooit meer kleden te kloppen.’
‘Je bedoelt een stofzuiger,’ antwoordde zijn dochter. Ja, enorm handig en sinds kort overal te koop.
Nu was de ingenieur de man die óók de stofzuiger had uitgevonden.
Mijn kunstwerk is minder opzienbarend dan de stofzuiger, maar de bittere nasmaak een tweede te zijn, bleef lang hangen.
Deze veranderde in het idee dat culturele identiteit, in de kunsten althans, een farce is.
Ik bedoel maar. Ik ben geen Koreaan en heb geen familiebanden met ‘de Oost’. En toch kwam ik op hetzelfde idee als die Koreaan.
Misschien ben ik zijn geheime zus. Misschien is m’n jeugd die ik deels doorbracht als koekoeksjong onder Chinees-Indische mensen hier debet aan? Dat lijkt me flauwekul. Hun gewoontes waren, op een fles water bij de wc na, Hollands. Als Hollander kun je dus precies hetzelfde kunstwerk verzinnen als een Koreaan. Ook ik. Ik ook.
(Detail van door mij gemaakte trappen. Foto: Edwin Roelofs)
#266 KASPER & de TEHUIZEN (vervolg hoofdstuk 3)
TOELATINGSEXAMEN VOOR EEN TEHUIS
Dat de analfabeet Kasper een grote woordenschat had, viel ook de orthopedagoge op die hem midden jaren zeventig moest testen voor toelating tot een gezinsvervangend tehuis. Zijn taal behelst nog steeds een wereld van warrige weetjes over heden en verleden.
(Een achttiende-eeuwse pruik)
Dat blauwe gedoe van de lucht, daar trek ik me in dit stripverhaal niets van aan. Achtergronden kunnen geel zijn, wolken roodgekleurd. Zeeën baden in een oceaan van Marszwart. Met opzet! Meestal dan. Soms knoei ik een bruikbare vlek. Die laat ik dan zo.
Ook Kasper heeft maling aan hoe de wereld rondom er in kleur uitziet. Ziet hij het niet, of weet hij het niet? Dat is de vraag.
Was zijn woordenschat op zich voldoende om door de ballotage van het gezinsvervangende tehuis (GVT) te komen? Of moest ik verder zoeken naar een andere plek voor hem om te wonen? Hij was pas zestien jaar, eigenlijk te jong om een plaats te krijgen in een GVT.
Bij de gedachte om als achttienjarige tehuizen te moeten bellen en te vragen naar plaatsingsmogelijkheden voor m’n broer, kreeg ik het koud en warm tegelijk. Dan zou ik moeten vertellen dat we wezen waren, dat zijn voogd en andere volwassen familieleden het lieten afweten. Holysmoke. Alsof ik met blote voeten op een koude, natte dweil stond.
Maar er kwam hulp van buitenaf. Een man met geitenwollensokken aan. Die sokken die nu zo verguisd worden, raakten toen in de mode.
Het kon mij niet geitenwollensokkig genoeg zijn, compleet met tuinbroeken, Zweedse klompen, zware shag en aanpalend taalgebruik: ‘Een stuk structuur aanbieden’, ‘een stukje zelfredzaamheid.’
(Volgende keer: een dans. Daarna, de man die ‘de raspoetin van de zwakzinnigen’ genoemd werd: Carel Muller.)
#265 KASPER & DE TEHUIZEN (vervolg hoofdstuk 3)
GERED DOOR DE STAAT
Het werd zomer. Ik slaagde, vraag me niet hoe, voor het eindexamen aan de middelbare school. Ons ouderlijk huis zou met hulp van mijn voogdes verkocht worden.
Van de Nederlandse Staat kreeg ik maandelijks een wezenuitkering die ik zou blijven ontvangen zolang ik studeerde. De uitkering werd aangevuld door m’n vaders pensioen en was royaal in mijn ogen. Met m’n vijftienhonderd gulden in de maand kon ik een huisje huren, gas, licht en telefoon betalen, eten, kleding, openbaar vervoer, studie- alles.(Wie nu wees wordt, heeft het trouwens financieel aanzienlijk moeilijker, maar dit terzijde.)
Kasper werd in meer opzichten opgevangen door de staat. Hij was door onze ouders al ingeschreven voor een van de eerste gezinsvervangende tehuizen voor verstandelijk gehandicapten in Nederland.
Zou hij toegelaten worden?
Een bepaalde mate van zelfstandigheid was een vereiste: jezelf kunnen aankleden, bijvoorbeeld…
Ik moest altijd de douche voor hem aanzetten zodat hij zich niet zou branden aan heet water.
‘Zo moet het!’
#263 KASPER EN DE TEHUIZEN (vervolg hoofdstuk 3)
Met twee bussen (één keer overstappen) haalde ik Kasper om de veertien dagen op uit kortverblijfhuis Het Anker voor een weekend thuis in Capelle aan den IJssel.
Oh Capelle, land van de lamelle!
(Correctie: die lamellen waren er toen nog niet, die kwamen later, toen ik al verhuisd was. Voor de ramen van ons oude huis kwamen ze ook te hangen.)
’ Hoi Suï.’
’ Mis je papa en mama?’
’ Die zijn dood. Dood. Hè, Suï. Ik wil een poppenjurk kopen.’ - ‘Ja Kas, we moeten er allemaal aan wennen.’
’ Kom, we gaan boodschappen doen.’ - ‘Ik wil me verkleden als de Man van Tollund.’
‘Je kan niet als de Man van Tollund mee naar de supermarkt.’
‘Dan ga ik als indianenmeisje!’
’ Je bent toch geen meid Kasper.’ - ’ Ach, wat geeft dat nou.’ - ’ Het circus Jeroen Bosch.’
Buurtbewoners…
Ik krijg heimwee bij het zien van rijtjeshuizen in het algemeen, hoewel ik nooit meer in zo’n wijk wil wonen. De wetenschap dat de voordeuren in die wijken met moeite opengaan, de gedachte dat ze daar tegenwoordig vermoedelijk aan buurtpreventie doen en elkaar met hun groepsapp waarschuwen als er een jongen met een hoodie op door de buurt loopt…
Ik weet het: ik sta stram van de vooroordelen. Daar werk ik aan. Dan zeg ik tegen mijzelf dat lang niet iedereen in zo’n wijk angst heeft voor ogenschijnlijk vreemde buren. Er bestaan altijd uitzonderingen.
Ik heb er in elk geval één gekend, ze was mijn overbuurvrouw: held nummer twee. Een officiële dit keer, een verzetsheld, een vrouw die in WO II redacteur geweest was van verzetskrant De Vrije Alkmaarder. Na de oorlog was ze een van de eerste vrouwelijke hoofdredacteuren van ons land. Misschien zelfs de eerste.
Als enige in deze graphic novel, noem ik haar bij haar echte naam: Elly Tas-Callo, een vrouw over wie een historicus een monografie zou moeten schrijven. Ze overleed in een Joods bejaardentehuis in Amsterdam. Nu kan ik alleen nog schrijven: dank u wel dat ik in slapeloze nachten aan uw mooie glazen tafel mocht zitten en dat u naar me luisterde; dat Suï uw auto mocht lenen om Kasper mee te halen en te brengen naar Het Anker.
U bent de uitzondering.
De boeken die ik van u kreeg, over kranten en beeldende kunst, staan nog steeds in m’n kast. En als hier heimwee en sentiment beginnen te knagen, dan denk ik aan U, als voorbeeld van iemand die het er nooit bij liet zitten.
[ Volgende keer: hulp van de Nederlandse Staat en een dans.]
#262 Joseph Beuys wil een boterham
In de film Werke ohne autor van Florian Henckel von Donnersmarck komen scènes voor met de beroemde Duitse kunstenaar Joseph Beuys (1921-1986). Hij wordt met verve geacteerd, daar niet van. De mythe die Beuys verzonnen had rond z’n werk en z’n persoon wordt in de film echter niet als verzinsel naar voren gebracht.
‘Beuys’ gunt het hoofdpersonage van de film een kijkje onder de hoed die hij altijd droeg. Zo zien ook wij wat eronder verborgen gaat: een afzichtelijk verminkt schedeldak. Dat zou hij opgelopen hebben tijdens een vliegtuigongeluk op de Krim, waar hij vervolgens gered zou zijn door Krimtataren die hem met vilt en vet van z’n brandwonden genazen. Mooi verhaal, dat spreekt. Wel verzonnen. Kunstenaars hebben een mythe nodig om hun werk aan de man te brengen.
Hierdoor moest ik denken aan een ander Beuys-verhaal. Geen mythe dit keer, maar waar gebeurd; een typisch Hollandse geschiedenis die zich afspeelt in de jaren tachtig op de kunstacademie in Rotterdam.
Daar hield Joseph Beuys een lezing over vilt en vethoeken en hoe deze tot de kern van z’n kunstenaarschap behoorden. Vervolgens wilde hij iets eten. Maar het personeel van de academie had er niet op gerekend dat Beuys trek zou kunnen krijgen. Een lunch stond niet op de begroting, kennelijk. Misschien ook vond men het overbodig zo’n goedverdienende kunstenaar een kop koffie en een broodje uit de kantine aan te bieden. Intussen rammelde de maag van Beuys.
Een academiedocent kwam op het idee een student aan te spreken die een volle boterhamtrommel bij zich had.
‘Mag Joseph Beuys van jou een boterham?’
‘Nee,’ antwoordde de student, ‘ik heb zelf nog niets gegeten.’
Zo is het gegaan en verder zeg ik niets.
Tsja.