Kunstenaarsdag-week-maandboek
3/10/2022 / Wintertelling
Ik hou een royale slag om de arm. Evengoed wordt het een weekboek, of een maandboek of een winterboek, denkend aan de winterkroniek van de Sioux-Indianen van de Nakotastam: de Lone Dog Winter Counts. Ik kwam die tegen in Stemmen in Steen (Ernst Doblhofer, Amsterdam 1966).
Zeventig winters telden Lone Dog en andere chroniqueurs van zijn indianenstam opmerkelijke gebeurtenissen van het afgelopen jaar bij elkaar op. Ze kozen dan voor de meest bijzondere en daarvan maakten ze per winter één pictogram op een bisonhuid, van 1800 tot 1871.
1801: dertig Dakota’s gedood door de Crow; 1825: alle paarden van een stamhoofd zijn gedood; 1802: pokkenepidemie. Omdat Lone Dog de laatste was die zo’n pictogram tekende, is de Winter Count naar hem genoemd. Het is een voorbeeld van beeldschrift in de vroege negentiende eeuw. Doblhofer merkt op dat de tekeningen geen gesproken taal weergeven, maar een gedachtegang, een idee. 1854: invoer van Spaanse dekens. Hoe weet men die jaartallen, trouwens? Dat vermeldt Doblhofer niet. Misschien was de meteorenstorm uit 1833 een ijkpunt? Deze astronomische gebeurtenis werd wereldwijd opgemerkt en is in de Winter Count weergegeven als een plaatje van vallende sterren.
Mij ontroert het dat iemand ‘Eenzame Hond’ werd genoemd, ik denk niet dat iemand zichzelf zo noemde. Heette hij al zo vanaf zijn geboorte? Of later, toen duidelijk werd dat hij niet lekker meedeed met de rest van zijn stam? Of had hij geen naaste familie? Of is het een compliment? En hoe weten we anno nu dat hij zo heette? De Nakota-indianen kenden naast de wintertellingen uitsluitend orale overlevering. Hebben zij doorverteld dat iemand die ‘Lone Dog’ heette het laatste pictogram tekende op de spiraal van pictogrammen op de buffelhuid?
Die naam blijft voor mij een raadsel, het moet een verwijzing naar de prairiehond zijn, omdat de Nakota’s leefden in prairiegebieden. De prairiehonden (in dierentuin Blijdorp heten ze ‘stokstaardjes’) wonen ondergronds in prairiehondendorpen en het zijn dus geen dieren die voor eenzaamheid kiezen. Ze zijn wel knetter-nieuwsgierig, het is een en al stokstijf stilstaande opmerkzaamheid. Rechtop, de kopjes omhoog in de wind, pootjes voor de borst en maar opletten. Wat zien ze dan bovengronds? Ons en elkaar.
Die wintertelling doet me denken aan de laatste Documenta in Kassel, waar het nu eens niet draaide om het werk van individuele kunstenaars, maar om groepsgewijze optredens. Had Lone Dog daar, postuum, bij kunnen hangen, als deel van een grote groep pictogrammentekenaars? Ik ben trouwens niet in Kassel geweest, wie weet was er wel een verwijzing naar de wintertellingen te vinden.
Voorlopige ‘winter count’ in Rotterdam: deze herfst zijn er nog geen doden gevallen hier, in mijn naaste omgeving. Kan nog komen. Wel hebben T. en ik het uitzonderlijke, tijdelijke geluk dat we in oktober 2021 een energiecontract afsloten voor vijf jaar (!), a 236 euro per maand, bij Mijn Domein-Energie. Zolang deze firma niet failliet gaat, houden we het droog. Dat er maar een kleinigheid hoeft te kantelen of we zitten in de problemen, tsja, daarvan ben ik me bewust. En ook van de winst-prijsspiraal (lees geografisch econoom Ewoud Engelen in NRC). Waarom is alles zo duur? Gewoon, omdat men die prijzen kan vragen. Om de aandeelhouders tevreden te houden. En wij maar betalen!
